مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیات بر ارزش افزوده مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده درآمد 3 نوع مالیات بر ارزش افزوده هستند که در ادامه انواع مالیات بر ارزش افزوده را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- مالیات بر ارزش افزوده تولیدی: در مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، اعمال مالیات هم بر فروش کالاهای مصرفی و هم بر فروش کالاهای سرمایه‌ای صورت می‌گیرد. یعنی بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمی‌کند.
- مالیات ارزش افزوده مصرفی: تمام مخارج سرمایه گذاری ناخالص مالیات در ارزش افزوده نوع مصرفی به دلیل این که براساس کالاها و خدمات مصرفی است، حذف می‌شود.
- مالیات بر ارزش افزوده درآمد: در مورد مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمد گفته می‌شود که مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و این گونه پس از کسر هزینه استهلاک به سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق می‌گیرد.
مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟
یکی از پرتکرار ترین سوالاتی که در مورد نرخ مالیات ارزش افزوده مطرح می‌شود این است که مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است ؟ در پاسخ به این سوال که مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است باید گفت این مالیات تا سال 1400 به صورت 3 درصد عوارض و 6 درصد مالیات محاسبه می‌شد. اما از تاریخ اجرایی شدن قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، اظهارنامه ارزش افزوده به صورت مجموع مالیات و عوارض و با نرخ 9 درصد برای عموم کالاها محاسبه می‌شود. با این حال، کالاهای معدودی هم هستند که یا با نرخ متفاوتی باید مالیات ارزش افزوده را پرداخت کنند و یا از این مالیات معاف هستند. در قسمت‌های بعدی این مقاله درباره این موارد بیشتر توضیح خواهیم داد.
اما براساس ابلاغیه مورخ 28/ 12/ 1400 مدیرکل واردات گمرک ایران به گمرکات اجرایی در خصوص مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی در رابطه با مالیات بر ارزش افزوده برخی کالاهای اساسی، از تاریخ لازم الاجراء شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده- 13/ 10/ 1400- تا پایان سال 1401، نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، قند، شکر و گوشت قرمز معادل یک درصد تعیین شده است.
چه کالاهایی معاف یا مشمول این قانون جدید مالیاتی هستند؟
در این زمینه مسیحی معاون درآمد‌های سازمان امور مالیاتی اظهار داشته است که پایه اصلی معافیت‌ها در قانون جدید حمایت از سبد مصرفی خانوار است و پس از آن مباحث درمانی از جمله بیمه‌های عمر، زندگی و درمان را در بر گرفته است. خدمات ورزشی با اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح و همچنین آب مصرفی محصولات کشاورزی و بیمه آن‌ها، هتل‌های ۳ ستاره و پایین‌تر و مهمانپذیر‌ها از این مالیات معاف شدند، البته قند و شکر که پیش‌تر مشمول معافیت بود به شمول مالیات اضافه شده است. همچنین برخی کالاهای وارداتی که مشمول مالیات ارزش افزوده شده‌اند، در زمان عرضه مشمول مالیات نخواهند بود.
در قانون جدید مالیات ارزش افزوده، اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در آن‌ها از پرداخت این مالیات معاف می‌شود، اما اُجرت ساخت، سود و کارمزد مشمول ۹درصد مالیات ارزش افزوده خواهد بود و از تاریخ ۱۳ دی، صرفا این موارد مشمول هستند و مردم و خریداران مراقب باشند تا در مواردی غیر از این از آن‌ها مالیات ارزش افزوده اخذ نشود.
همچنین در قانون مالیات ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۸، شرکت‌های هواپیمایی مشمول عوارض ۵ درصدی بودند که با اجرای قانون جدید که خدمات هوایی نیز مشمول مالیات می‌شوند، این عوارض ۵ درصدی حذف می‌شود و ۹درصد مالیات ارزش افزوده، جایگزین ۵درصد عوارض خاص می‌شود. همین امر سبب افزایش قیمت بلیط هواپیما شده است. علاوه بر این، گمرگ ایران در بخشنامه جدیدی اعلام کرد که نرخ مالیات ارزش افزوده واردات انواع دانه‌های روغنی(سویا، گلرنگ و کلزا) و روغن خام (سویا، آفتابگردان، کلزا و روغن پالم) از 9 درصد به 1 درصد کاهش یافته است.